Ποταμός Αχέροντας

Στα νοτιο-ανατολικά της Π.Ε. Θεσπρωτίας, εκεί που συνορεύει με την Π.Ε. Πρέβεζας, ανάμεσα στα όρη της Παραμυθιάς και εν μέρει, βρίσκεται το φαράγγι, τα λεγόμενα «Στενά του Αχέροντα», που διασχίζει ο ομόνυμος ποταμός. Ο Αχέροντας εξέρχεται κοντά στο χωριό Γλυκή, ενώ στη συνέχεια εισχωρεί στην πεδιάδα του Φαναρίου, όπου και σχηματίζει δέλτα κατά την εκβολή του, στον όρμο της Αμμουδιάς της Π.Ε. Πρέβεζας . Πρόκειται για μια περιοχή σπάνιας αισθητικής και ιδιαίτερης βιολογικής αξίας που αξίζει να περπατήσετε. Άλλωστε ο ποταμός Αχέροντας χαρακτηρίζεται ως ο ποταμός των μύθων, με ιστορίες κι αναφορές που χάνονται στο βάθος των χιλιετιών. Η μυθολογική ,αλλά και γενικότερα ιστορική, σημασία του Αχέροντα είναι τεράστια. Συγκεκριμένα το ιδιαίτερα άγριο τοπίο του φαραγγιού, έχει δεθεί με την αρχαία ελληνική μυθολογία που ταυτίζει την περιοχή με τις πύλες του Άδη , όπως άλλωστε φαίνεται από αναφορές στην Οδύσσεια του Ομήρου, την «Αλκηστις» του Ευριπίδη και την Ποίηση της Σαπφούς. Ο ποταμός συνδέεται βέβαια και με τις παραδόσεις των νεότερων χρόνων, με το θρύλο του Αϊ Δονάτου, αλλά και την ιστορία της χώρας μας πρωτίστως μέσω των αγώνων των Σουλιωτών για την προάσπιση της ελευθερίας, ενώ ίχνη της παρουσίας του ανθρώπου έχουν βρεθεί ακόμα και από την παλαιολιθική εποχή. Πέρα από τους μύθους, τις ιστορίες και τους θρύλους που ρέουν μαζί με τα νερά του είναι ένας από τους πιο όμορφους ποταμούς με πλούσιο οικολογικό ενδιαφέρον. «Στην διαδρομή του σχηματίζονται νερόλακκοι και μικρές λίμνες, τόποι ιδανικοί για την διαβίωση ψαριών και αμφίβιων. Σε άλλες πλευρές, ο ποταμός κυλά ορμητικά μέσα από κατακόρυφους και ψηλούς βράχους, το ύψος των οποίων ξεπερνά τα 100 μέτρα, ενώ το πλάτος του ποταμού στα σημεία αυτά περιορίζεται στα δύο μέτρα. Διακρίνονται θάμνοι όπως το πουρνάρι και το φιλίκι , συστάδες από κουμαριές , φράξους και αριές, ενώ κατά μήκος του ποταμού συναντώνται δάση πλατύφυλλης δρυός, ιτιές, ασημολεύκες, λυγαριές , πλατάνια και σκλήθρα. Ο συνολικός αριθμός των φυτικών ειδών στην περιοχή ανέρχεται στα 509 είδη. Αυτή η πλούσια βλάστηση αποτελεί έναν ιδανικό τόπο διαβίωσης και αναπαραγωγής για τα 196 είδη πουλιών που έχουν καταγραφεί στη περιοχή, μεγάλος αριθμός των οποίων προστατεύεται από διεθνείς συμβάσεις, μιας και ο συγκεκριμένος υγρότοπος αποτελεί μεταναστευτικό διάδρομο για τα πουλιά. Στα παραποτάμια δάση παρατηρούνται στικτοπουλάδες, σαΐνια, φιδαετοί, λασπότριγγες και μεσοτσικλιτάρες, ενώ αξιοσημείωτο φαινόμενο είναι οι περίτεχνες φωλιές της σακκουλοπαπαδίτσας που κρέμονται από τα κλαδιά των δέντρων. Στα βραχώδη στενά του Αχέροντα έχουν εμφανιστεί χρυσαετοί, σπιζαετοί, πετρίτες αλλά και όρνια.
Στα νερά του ποταμού αναπαράγονται περισσότερα από 9 είδη ψαριών όπως ο αχερωνογοβιός, η πέστροφα, η ντάσκα, η μπριάνα, 8 είδη αμφίβιων βατράχων όπως ο χωματόφρυνος, η κιτρινομπομπίνα, ο δεντροβάτραχος, 16 είδη ερπετών όπως ποταμοχελώνα, τρανόσαυροι, κρασπεδοχελώνα, οχιά και άλλα ενώ 17 είδη θηλαστικών αναζητούν τροφή και καταφύγιο στις δασωμένες πλαγιές του φαραγγιού όπως τα αγριογούρουνα, οι αλεπούδες, οι νυφίτσες, τα κουνάβια, οι αγριόγατες, οι δασοποντικοί, οι λύκοι, οι μυοκάστορες και οι βίδρες» . Ειδικότερα, η περιοχή των Στενών και Εκβολών Αχέροντα είναι από τις 18 φυσικές περιοχές που έχουν αναγνωριστεί ως οι πιο αξιόλογες σ’ ολόκληρη την Ήπειρο. Η περιοχή καταλαμβάνει συνολική έκταση 4.630 εκτάρια και είναι σημαντική τόσο σε Ευρωπαϊκό Επίπεδο (αποτελεί Ειδική Ζώνη Διατήρησης με κωδικό GR2140001 και μέρος της αποτελεί Ζώνη Ειδικής Προστασίας με κωδικό GR2120008), όσο και σε Εθνικό, εξαιτίας των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών και της βιοποικιλότητας της (Φορέας Διαχείρισης Καλαμά – Αχέροντα – Κέρκυρας. χ.χ.(β)). «Στην περιοχή των Στενών του Αχέροντα έχουν καταγραφεί 7 τύποι οικοτόπων σε πολύ καλή γενικά οικολογική κατάσταση και στις Εκβολές 19 τύποι οικοτόπων» (Φορέας Διαχείρισης Καλαμά – Αχέροντα – Κέρκυρας. χ.χ.(β)). Το 1998 είχαν καταγραφεί στα Στενά 250 είδη και υποείδη χλωρίδας, ενώ στις εκβολές 449 και όσον αφορά την ορνιθοπανίδα 210 είδη από τα οποία τα 59 περιλαμβάνονται στα «αυστηρά προστατευόμενα» της Οδηγίας 79/409/ΕΕ. Εξ αυτών τα 25 είναι υδρόβια και παρυδάτια πουλιά που παρατηρούνται κυρίως στις εκβολές και τα 18 είδη αρπακτικών πουλιών που παρατηρούμε πρωτίστως στα Στενά . Τέλος, στην περιοχή εντοπίζονται επίσης τουλάχιστον 17 διαφορετικά είδη θηλαστικών (π.χ. λύκος, βίδρα κτλ.), 15 είδη ερπετών, 7 είδη αμφιβίων και 9 είδη ιχθυοπανίδας, με αρκετά εξ αυτών να προστατεύονται από τη σύμβαση της Βέρνης, την Οδηγία 92/43/ΕΕ κ.α. . Μυθολογικά στοιχεία και παραδόσεις
«Η ονομασία του ποταμού Αχέροντα προέρχεται από τη λέξη «άχος» που σημαίνει θλίψη αναφερόμενη στη θλίψη του θανάτου. Αχέρων είναι ο ποταμός χωρίς χαρά, ο ποταμός της θλίψης. Σύμφωνα με την λαϊκή παράδοση τα νερά του ποταμού Αχέροντα ήταν πικρά καθώς ένα “στοιχειό” (τέρας) που ζούσε στις πηγές του δηλητηρίαζε τα νερά. Ο ‘Αγιος Δονάτος, πολιούχος της μητρόπολης Παραμυθιάς, σκότωσε το “στοιχειό” και τα νερά του Αχέροντα έγιναν γλυκά. Έτσι πήρε και το όνομα του το χωριό Γλυκή» (Ανώνυμος, 2018). «Συναντάται και με την ονομασία Μαυροποταμος, επειδή σύμφωνα με την μυθολογία, οι Τιτάνες για να ξεδιψάσουν ήπιαν νερό από τον Αχέροντα και ο Δίας θυμωμένος, μαύρισε και πίκρανε τα νερά του. Ο ποταμός αυτός έχει βάλει την σφραγίδα του σε δύο ιστορικές περιόδους και έχει συνδέσει το όνομά του με την διπλή υπόσταση του ανθρώπου. Την ύλη και την ψυχή, την ζωή και τον θάνατο. Στην νεώτερη ιστορία, τα νερά του έδιναν ζωή στους Σουλιώτες, ενώ κατά την αρχαιότητα ήταν ο προθάλαμος του Κατω Κόσμου. Ήταν η τελευταία διαδρομή για τις ανθρώπινες ψυχές. Εκείνη την εποχή υπήρχαν τρία ποτάμια: ο Αχέροντας, ο ποταμός της θλίψης, ο Κωκυτός ή Μαύρος και ο Πυριφλεγέθοντας ή Βωβός που ήταν και τόπος περιπάτου για τους νεκρούς. Οι τρεις ποταμοί σχημάτιζαν μια τεράστια ελώδη έκταση στις παρυφές μιας λίμνης, η οποία σε κάποια σημεία είχε αρκετό βάθος και σύμφωνα με τον Θουκυδίδη έφτανε μέχρι τη θάλασσα. Αυτή ήταν η λίμνη Αχερουσία. Είχε μυστικές σπηλιές και έλη καλυμμένα από την ομίχλη. Γνωστη και ως ‘Αορνο λίμνη, δηλαδή λίμνη που αναδίδει δηλητηριώδεις αναθυμιάσεις, επικίνδυνες ακόμα και για τα πουλιά που πετούν από πάνω της- κάτι που πιθανόν οφειλόταν στα σαπισμένα φυτά μέσα στα έλη. Δικαίως, λοιπόν, οι ντόπιοι μιλούσαν με δέος για τη λίμνη που αποτελούσε μέρος της διαδρομής για τον Κάτω Κόσμο. Ο ψυχοπομπός Ερμής πήγαινε τις ψυχές των νεκρών στον ποταμό Αχέροντα και τις παρέδιδε στον μακάβριο βαρκάρη, που δεν ήταν άλλος από τον Χάρο. Εκείνος, έναντι χρηματικής αμοιβής, διέπλεε τον ποταμό Αχέροντα και τη λίμνη Αχερουσία οδηγώντας τις ψυχές των νεκρών στον ‘Αδη , στο βασίλειο του Κάτω Κόσμου. Η είσοδος του φαραγγιού του Αχέροντα θεωρούνταν οι Πύλες του Αδη και- κατά πολλούς- τα έγκατα της λίμνης Αχερουσίας είναι ο Κάτω Κόσμος» . Προτεινόμενες δραστηριότητες
• Μια δραστηριότητα που προτείνεται στην περιοχή για να θαυμάσει κανείς το τοπίο από ψηλά είναι το flying fox. Όπως συνήθως έτσι και στον Αχέροντα με αυτό το σύστημα ενώνονται οι 2 όχθες του ποταμού. Ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα με τη βοήθεια αυτής της τροχαλίας να διατρέξει το συρματόσχοινο που συνδέει τις 2 όχθες κι έτσι να θαυμάσει τη θέα λίγο διαφορετικά (riverdream, k.n.).
• Μπορείτε να κάνετε και ιππασία δίπλα στο ποτάμι, θαυμάζοντας παράλληλα τη θέα.
• Οι λάτρεις του νερού μπορούν να διασχίσουν τον ποταμό κάνοντας ραφτινγκ ή και κανόε-καγιάκ. Τα νερά είναι εξαιρετικά ήρεμα, οπότε και η δραστηριότητα αυτή πραγματοποιείται όλο το χρόνο .
• Προτεινόμενες διαδρομές για την περιοχή του ποταμού Αχέροντα
o «Περπάτημα στα έγκατα του ποταμού: Γι’ αυτούς που θέλουν να ζήσουν την περιπέτεια, περπατώντας στις πηγές του Αχέροντα, περνώντας το ορεινό αυτό ποτάμι με το διάφανο κρύο νερό που φτάνει ως το γόνατο ή ως τη μέση, μεταξύ πανύψηλων κάθετων βράχων. Είναι μια διαδρομή που δημιουργεί στον επισκέπτη την αίσθηση της απομόνωσης. Δεν παρουσιάζει κινδύνους αλλά χρειάζεται κατάλληλος εξοπλισμός και καλή φυσική κατάσταση, αφού δεν υπάρχει ενδιάμεση έξοδος από το φαράγγι. Απαιτείται περπάτημα για 2 χλμ. περίπου μέσα στο νερό και κολύμπι ενάντια στο ρεύμα για 10 έως 15 μέτρα. Χρειάζεται κατάλληλη ενδυμασία, όπως μαγιό και εφαρμοστά παπούτσια. Η διαδρομή έχει υπολογιστεί στη 1 ώρα και 30 λεπτά».
o «Μονοπάτι μέσα από τα Στενά του Αχέροντα: Ένα ακόμα παλιό μονοπάτι που ένωνε το Τρίκαστρο και άλλα ορεινά χωριά της κοιλάδας του Αχέροντα με την πεδιάδα, το οποίο περνάει οριζόντια μέσα από τα Στενά του Αχέροντα. Προσφέρει στον επισκέπτη θέα προς τα Στενά, τα βουνά του Σουλίου και το κάστρο της Κιάφας. Είναι μία μέτρια έως εύκολη διαδρομή σε καλοχαραγμένο μονοπάτι μήκους 10χλμ. που κατεβαίνει από τα 400μ. υψόμετρο στα 40μ. Η διάρκεια της διαδρομής έχει υπολογιστεί στις 3 ώρες» . o Περισσότερες πληροφορίες μπορεί ο επισκέπτης να αντλήσει
από το Περίπτερο Πληροφόρησης στη Γλυκή.
• Κοντά αλλά εκτός Θεσπρωτίας βρίσκεται και το δέλτα των Στενών του ποταμού Αχέροντα και το νεκρομαντείο.Επισκεφτείτε τη Γλυκή και ιδίως τα ερείπια της μεσοβυζαντινής βασιλικής, τα πηγάδια Σουλίου, το Κούγκι και το κάστρο της Κιάφας.